Organizasyon yapılarını geliştirmek için birçok farklı yöntem kullanılmaktadır. Bu yöntemlerin uygulanması lokasyon, şirket politikası, insan gücü ve ürün gibi faktörlere bağlıdır. Bu bölümde beş organizasyon yöntemini, tanıtarak kullanım yerlerini avantaj-dezavantajlarını inceleyeceğiz.
Ürün Temelli Organizasyon
Bazı kuruluşlar organizasyon yapılarını geliştirmek için bu yaklaşımı kullanır. Yaklaşım, şirketi bölümlere ayırmayı ve ardından her bölüme belirli bir ürün için sorumluluk atamayı gerektirir. Aşağıda örnek organizasyon şeması görülebilir.
Ürüne göre organizasyon yaklaşımının bazı faydaları;
• Fonksiyonel faaliyetlerin koordinasyonunu geliştirir.
• Ürüne odaklanır.
• ürün bazlı ekip çalışmasını geliştirir.
• Bölüm düzeyinde kar sorumluluğunu yerleştirir.
• Yöneticiler için ölçülebilir bir eğitim alanı olarak görülür.
Diğer yönden, bu yöntemin en büyük dezavantajları, yönetici kontrolüne ve müdahalelerine yüksek düzeyde ihtiyaç duyar. Aynı uzmanlık alanında olan fakat farklı ürün gruplarında çalışan personelin iletişimini ve bilgi alışverişini kısıtlar.
Fonksiyonel Organizasyon
Fonksiyonel Organizasyon şirket faaliyetlerini organize etmede yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir ve tüm benzer işleri tek bir birim altında gerçekleştirmeyi temel alır. Bunun yanı sıra işleri disiplin veya konularına göre böler. Bu yöntem genellikle büyük araştırma grupları ve işletmeler ile uzun vadeli projeleri olan kuruluşlar tarafından tercih edilmektedir. Aşağıda örnek organizasyon şeması görülebilir.
Fonksiyonel Organizasyon yaklaşımının bazı faydaları;
• tek tip ürün üreten kurumlarda kullanışlıdır.
• Tutarlı politika ile güçlendirilir.
• İşin eşit dağılımı mümkündür.
• Yinelenen işlemler elemine edilir.
• Teknik uzmanlaşmaya olanak sağlar
• Takımlar homojendir ve denetimi kolaydır.
Bu yaklaşımın ayrıca, yavaş iş akışı, uzmanlaşmış personeli değiştirirken zorluk çekilmesi ve disiplinler arası gelişimlere geç tepki vermesi gibi dezavantajları vardır.
Proje Temelli Organizasyon
Projelerin belirli bir başlangıç ve bitiş tarihleri vardır. Bu organizasyon sisteminde, karmaşık bir projeyi öngörülen sınırlar dahilinde yürütmek için uygun kişiler bir araya getirilir. Bu nedenle proje organizasyonu, belirli bir hedefi karşılamak için oluşturulmuş kalıcı olmayan bir yapı olarak tanımlanabilir. Daha spesifik olarak, projenin tamamlanmasından sonra, projeyle ilişkili kişiler ya daimî departmanlarına geri gönderilir ya da yeni bir projeye aktarılır.
Genel itibarıyle, küçük ve orta ölçekli işletmelerin ve çeşitli kısa vadeli planları olan şirketlerin Proje temelli organizasyon sistemini tercih ettiğini göstermektedir. Aşağıda örnek organizasyon şeması görülebilir.
Proje Temelli Organizasyon yaklaşımının bazı faydaları;
• Projelere odaklanmayı sağlar.
• İş akışının verimliliğini artırır.
• Ekip çalışması için yararlı bir organizasyon tipidir.
• Büyük projelerin koordinasyonuna izin verir.
• Ürün bazında uzmanlaşma için faydalı bir sistemdir.
• Projenin hesap verebilirliğini ve sorumluluğunu daha belirgin hale getirir.
Diğer yandan, bu yaklaşımın dezavantajları arasında daha az tek tip ürünler(fazla proje fazla çeşitlilik), ve yine proje fazlalığından dolayı bazı aşamaların tekrarlanması ve politikada tutarsızlık sayılabilir.
Bölgeye Göre Organizasyon
Bu yaklaşım, bir şirketin fiziksel olarak dağınık bulunduğu durumlarda kullanılır. Bu yaklaşıma göre, belirli bir bölgedeki tüm faaliyetler gruplandırılır ve ardından grubun başına bir yönetici atanır. Bölgelere göre “departmanlara” sahip olmanın çeşitli nedenleri vardır; bunlar arasında zayıf iletişim olanakları, derhal harekete geçme ihtiyacı ve karar alma sürecine yerel katılımın teşvik edilmesi vardır. Aşağıda örnek organizasyon şeması görülebilir.
Bölgelere göre organizasyonun avantajlarından bazıları, yerel koşullara uyumlu çalışma, bölgesel koordinasyonun iyileştirilmesindeki yararlılık ve yerel ekonomik avantajların kullanılmasıdır. Buna karşılık, yöntemin iki ana dezavantajı, merkezi yönetimin ekonomin sürdürülebilirliğinin desteklenmesi ve yeterli bölgesel yöneticilere olan ihtiyaçtır.
Matris Organizasyonlar
Genel olarak matris organizasyonlar, Fonksiyonel ve Proje yöntemlerinin bir araya getirilmesinin sonucudur. Bu şekilde, her iki yaklaşımın da çoğu avantajı elde edilir. Matris organizasyon yöntemi ilk olarak orta ölçekli havacılık şirketleri tarafından 1950’lerde uygulandı çünkü bu organizasyonlar proje yaklaşımıyla organizasyondan tam olarak yararlanacak kadar büyük değildi. Matris organizasyonda, çalışan personel Proje yöneticisine ödünç verilir ve hem proje yöneticisine hem de kendi departmanına rapor verir. Yani departmanlar personelin kalıcı oldukları, projeler ise geçici olarak çalıştıkları alanlardır.
Matris organizasyonunun faydalarından bazıları, daha iyi bir kontrol sağlar ve orta düzey yönetimin rolünü ve verimliliğini artıran verimli karar vermedir. Dezavantajları ise küçük ölçekli projelerde projenin ihtiyacından fazla bilgi ya da teknoloji üretebilmesidir. Bu da zaman kaybına ve gereksiz çalışmaya götürür. Aşağıda örnek organizasyon şeması görülebilir.
